National Maritime Heritage Complex: Gujrat: गुजरातमधील सागरवाला येथे लोथल नावाचे एक ठिकाण आहे, जे जगातील सर्वात जुने डॉकयार्ड म्हणून ओळखले जाते. डॉकयार्ड (Dockyard) हे ठिकाण आहे जिथे जलवाहिन्यांची देखभाल केली जाते. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी मंगळवारी संध्याकाळी व्हिडिओ कॉन्फरन्सिंगद्वारे (Video conferencing) गुजरातमधील लोथल येथे ‘नॅशनल मेरीटाइम हेरिटेज कॉम्प्लेक्स‘ (NMHC) साइटच्या बांधकामाचा आढावा घेतला. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी (PM Narendra Modi) म्हणाले, ‘आपल्या इतिहासात अशा अनेक कथा आहेत, ज्या विसरल्या गेल्या.’
पीएम मोदी म्हणाले, ‘लोथल हे केवळ सिंधू संस्कृतीचे (Indus Civilization) सर्वात महत्त्वाचे व्यापारी केंद्र नव्हते, तर ते भारताच्या सागरी सामर्थ्याची आणि समृद्धीची ओळख होते.’ अशा परिस्थितीत लोथलबद्दल जाणून घेऊया, त्याचे महत्त्व काय आहे आणि इथे कोणता प्रोजेक्ट चालू आहे.
लोथल कुठे आहे?
लोथल हे सिंधू संस्कृतीचे सर्वात दक्षिणेकडील ठिकाण आहे, जे बहाई प्रदेशात होते. आजच्या काळात ते गुजरात म्हणून ओळखले जाते. या बंदर शहराबद्दल असे मानले जाते की ते २२०० इसवी सन पूर्व म्हणजे आजपासून सुमारे ४२०० वर्षांपूर्वी स्थायिक झाले होते. लोथल हे प्राचीन काळी भरभराटीचे व्यापारी केंद्र होते. येथून पश्चिम आशिया आणि आफ्रिकेतील देशांसोबत मणी, रत्ने आणि दागिन्यांचा व्यापार होतो. लोथल (Lothal) हा लोथ आणि थाल या दोन शब्दांपासून बनलेला आहे. त्याचा गुजरातीमध्ये ‘मृतांचा ढिगारा’ असा अर्थ होतो.
इथे लक्षात घेण्यासारखा मुद्दा म्हणजे मोहेंजोदडो (Mohenjo Daro) सिंधी भाषेतही तोच अर्थ आहे. मोहेंजोदडो हा सिंधू संस्कृतीचा भाग होता, जो आता पाकिस्तानमध्ये (Pakistan) आहे. स्वातंत्र्यानंतर, सौराष्ट्र (Saurashtra), गुजरातमधील पुरातत्वशास्त्रज्ञांनी हडप्पा संस्कृतीतील शहरांचा शोध सुरू केला. याच काळात लोथलचा शोध लागला. भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण (ASI) नुसार, लोथलमध्ये जगातील सर्वात जुनी गोदी होती, जी शहराला साबरमती नदीच्या (Sabarmati River) प्राचीन मार्गाशी जोडते.
या जागेचे महत्त्व काय ?
एप्रिल २०१४ मध्ये, लोथलला युनेस्कोने (UNESCO) जागतिक वारसा स्थळ (World Heritage Site) म्हणून नियुक्त केले. मात्र, त्याचा अर्ज अद्याप युनेस्कोच्या तात्पुरत्या यादीत प्रलंबित आहे. त्याचा वारसा जगभरातील इतर अनेक प्राचीन बंदर-शहरांच्या बरोबरीचा आहे. यामध्ये जेल हा (पेरू), ओस्टिया (रोमचे बंदर) आणि इटलीमधील कार्थेज (ट्यूनिसचे बंदर), चीनमधील हेपू, इजिप्तमधील कॅनोपस, इस्रायलमधील जाफा, मेसोपोटेमियामधील उर, व्हिएतनाममधील होई एन यांचा समावेश आहे. या प्रदेशात त्याची तुलना बालाकोट (पाकिस्तान), खिरसा (गुजरातमधील कच्छ) आणि कुंतासी (राजकोट) या इतर सिंधू बंदर शहरांशी केली जाऊ शकते. युनेस्कोला सादर केलेल्या डॉजियरनुसार, लोथल हे सिंधू संस्कृतीचे एकमेव बंदर शहर आहे.
- हेही वाचा:
- Agriculture News: रबी हंगामचा कृषी सल्ला वाचा; कारण मुद्दा आहे उत्पादन वाढीचा
- Cricket Update: या महिला क्रिकेटरचा टी-20 आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये मोठा धमाका, दिग्गजांच्या क्लबमध्ये सामील
- Corona : दुर्लक्ष करू नका..! सणासुदीत पुन्हा वाढतोय कोरोना; 24 तासात सापडले ‘इतके’ रुग्ण
- Rain Alert : पावसाचा मुक्काम कायम.. आज ‘या’ भागात होणार जोरदार पाऊस; जाणून घ्या..
काय आहे हा प्रोजेक्ट
‘नॅशनल मेरिटाइम हेरिटेज कॉम्प्लेक्स’ २०२२ मध्ये सुरू झाले आणि ३५०० कोटी रुपये खर्चून सुरू करण्यात आले आहे. कॉम्प्लेक्समध्ये आय-रिक्रिएशनसह (I-Recreation) अनेक नाविन्यपूर्ण वैशिष्ट्ये असतील. आय-रिक्रिएशन इमर्सिव्ह टेक्नॉलॉजी आणि चार थीम पार्कद्वारे हडप्पाची वास्तुकला आणि जीवनशैली पुनर्निर्मित केली जाईल.
यामध्ये १४ गॅलरी तसेच जगातील सर्वात उंच दीपगृह संग्रहालय असेल, जे हडप्पा काळापासून आजपर्यंतच्या भारताच्या सागरी वारशावर प्रकाश टाकतील.
