Mulayam Singh Yadav: समाजवादी पक्षाचे आणि ज्येष्ठ नेते मुलायमसिंह यादव यांनी आयुष्यात खूप संघर्ष केला. इटावा जिल्ह्यातील सैफई येथे २२ नोव्हेंबर १९३९ रोजी जन्मलेल्या मुलायम सिंह यांचे शिक्षण इटावा, फतेहाबाद आणि आग्रा येथे झाले. काही दिवस मुलायम जैन इंटर कॉलेज, करहल, मैनपुरी येथे प्राध्यापकही होते. पाच भावंडांपैकी दुसरे असलेले मुलायम सिंह यांनी दोन विवाह केले होते. त्यांची पहिली पत्नी मालती देवी यांचे मे २००३ मध्ये निधन झाले. यूपीचे विद्यमान मुख्यमंत्री अखिलेश यादव हे मुलायम यांच्या पहिल्या पत्नीचे पुत्र आहेत. साधना गुप्ता या मुलायम यांच्या दुसऱ्या पत्नी होत्या. फेब्रुवारी २००७ मध्ये मुलायम यांनी सुप्रीम कोर्टात साधना गुप्तासोबतच्या संबंधांची कबुली दिली तेव्हा लोकांना नेताजींच्या दुसऱ्या पत्नीबद्दल माहिती मिळाली. मुलायम आणि साधना गुप्ता यांचा मुलगा प्रतिक यादव आहे.
शिक्षकातून आमदार झालेले कुस्तीपटू मुलायम
वडील सुघर सिंग यांना मुलायमला पैलवान बनवायचे होते. त्यासाठी त्यांनी जोरदार प्रयत्नही सुरू केले होते. मुलायम यांनी मैनपुरी येथे झालेल्या कुस्ती स्पर्धेत आपले राजकीय गुरू नाथुसिंह यांच्यावर कुस्तीची छाप पाडली होती. येथून त्यांचा राजकीय प्रवासही सुरू झाला. नाथुसिंह यांचा पारंपरिक विधानसभा मतदारसंघ असलेल्या जसवंतनगर येथून त्यांनी राजकीय प्रवासाला सुरुवात केली. राम मनोहर लोहिया आणि राज नारायण यांसारख्या समाजवादी विचारसरणीच्या नेत्यांच्या छत्रछायेत राजकारण शिकलेले मुलायम वयाच्या २८ व्या वर्षी पहिल्यांदा आमदार झाले.
त्यांच्या कुटुंबाला कोणतीही राजकीय पार्श्वभूमी नव्हती. अशा परिस्थितीत मुलायम यांच्या राजकीय प्रवासात १९६७ हे वर्ष ऐतिहासिक ठरले, जेव्हा ते पहिल्यांदा निवडणूक जिंकून विधानसभेत पोहोचले. मुलायम सिंह त्यांच्या गृह जिल्हा इटावा येथील जसवंतनगर मतदारसंघातून सोशालिस्ट पार्टीच्या तिकिटावर आरपीआयच्या उमेदवाराचा पराभव करून विजय मिळवला होता. मुलायम यांना पहिल्यांदा मंत्री होण्यासाठी १९७७ पर्यंत वाट पाहावी लागली. त्यावेळी काँग्रेसविरोधी लाटेत उत्तर प्रदेशातही जनता सरकार स्थापन झाले होते.
- Must Read:
- IDBI Bank Privatization : अजून एका बँकेचे होणार खाजगीकरण
- Agriculture News : जोरदार पावसामध्ये अशी घ्या जनावरे-पिकांची काळजी; लम्पी रोगाबाबत सल्लाही वाचा की
- Health Tips: अधिकचे वजन वा लठ्ठपणा असेल तर होऊ शकतात हे गंभीर परिणाम; पहा सविस्तर
- Lifestyle News: पाणी आणि सौंदर्याचा ‘असा’ आहे संबंध; पहा काय म्हणतेय श्वेता तिवारी
वयाच्या ५० व्या वर्षी पहिल्यांदा मुख्यमंत्री झालो
मुलायमसिंग यादव १९८० च्या दशकाच्या उत्तरार्धात उत्तर प्रदेशातील लोकदलाचे अध्यक्ष बनले, जे नंतर जनता दलाचा एक भाग बनले. मुलायम १९८९ मध्ये पहिल्यांदा उत्तर प्रदेशचे मुख्यमंत्री झाले. नोव्हेंबर १९९० मध्ये केंद्रातील व्हीपी सिंग यांचे सरकार पडले तेव्हा मुलायम सिंग चंद्रशेखर यांच्या जनता दलात (समाजवादी) सामील झाले आणि काँग्रेसच्या पाठिंब्याने मुख्यमंत्रीपदाच्या खुर्चीवर राहिले. एप्रिल १९९१ मध्ये काँग्रेसने पाठिंबा काढून घेतला तेव्हा मुलायम सिंह यांचे सरकार पडले. १९९१ मध्ये यूपीमध्ये मध्यावधी निवडणुका झाल्या ज्यात मुलायम सिंह यांच्या पक्षाचा पराभव झाला आणि राज्यात भाजपची सत्ता आली.
नेताजींनी १९९२ मध्ये स्वतःचा पक्ष स्थापन केला
४ ऑक्टोबर १९९२ रोजी मुलायम सिंह यादव यांनी लखनौच्या बेगम हजरत महल पार्कमध्ये समाजवादी पक्षाच्या स्थापनेची घोषणा केली. मुलायमसिंगांच्या राजकीय प्रवासासोबतच समाजवादी पक्षाची कहाणी पुढे चालू राहिली. मुलायमसिंह यादव यांनी त्यांचा पक्ष स्थापन केला तेव्हा त्यांच्याकडे फार मोठा जनसंपर्क नव्हता. यूपीमध्ये नोव्हेंबर १९९३ मध्ये विधानसभा निवडणुका होणार होत्या. भाजपला पुन्हा सत्तेत येण्यापासून रोखण्यासाठी सपा प्रमुखांनी बहुजन समाज पक्षाशी युती केली. समाजवादी पक्षाचा हा पहिलाच मोठा प्रयोग होता. बाबरी मशीद पाडल्यानंतर निर्माण झालेल्या राजकीय वातावरणात मुलायम यांचा हा प्रयोग यशस्वीही झाला. काँग्रेस आणि जनता दलाच्या पाठिंब्याने मुलायम सिंह पुन्हा सत्तेवर आले आणि मुख्यमंत्री झाले.
नेताजी पंतप्रधान होता होता राहिले
समाजवादी पक्षाला राष्ट्रीय पातळीवर ओळख मिळवून देण्याच्या उद्देशाने मुलायम केंद्राच्या राजकारणाकडे वळले. १९९६ मध्ये मुलायम सिंह यादव ११ व्या लोकसभेवर मैनपुरी मतदारसंघातून निवडून आले. त्यावेळी केंद्रात संयुक्त आघाडीचे सरकार स्थापन झाले तेव्हा मुलायम यांचाही त्यात सहभाग होता. मुलायम देशाचे संरक्षणमंत्री झाले. मात्र, हे सरकार फार काळ टिकले नाही. मुलायमसिंह यादव यांना पंतप्रधान करण्याचीही चर्चा होती. पंतप्रधानपदाच्या शर्यतीत ते आघाडीवर होते, पण लालू प्रसाद यादव आणि शरद यादव यांनी त्यांचा हेतू हाणून पाडला. त्यानंतर निवडणुका झाल्या तेव्हा मुलायम सिंह संभलमधून लोकसभेत परतले. खरे तर त्यांनी कन्नौजही जिंकले, पण तेथून त्यांनी मुलगा अखिलेश यादव यांना खासदार केले.
२०१२ मध्ये मुलाला सत्तेच्या शिखरावर नेले
२००३ च्या विधानसभा निवडणुकीत समाजवादी पक्षाला विजय मिळाला होता. २९ ऑगस्ट २००३ रोजी मुलायम सिंह यादव पुन्हा एकदा उत्तर प्रदेशचे मुख्यमंत्री बनले. हे सरकार चार वर्षेच टिकू शकले. २००७ मध्ये विधानसभा निवडणुका झाल्या, मुलायम सिंह सत्तेबाहेर होते. २००९ च्या लोकसभा निवडणुकीत समाजवादी पक्षाची स्थिती बिघडली तेव्हा मुलायम सिंह यांनी मोठा निर्णय घेतला.
विधानसभेत विरोधी पक्षनेत्याने धाकटा भाऊ शिवपाल यादव यांना खुर्चीवर बसवले आणि स्वतः दिल्लीच्या राजकारणाची धुरा सांभाळली. २०१२ च्या निवडणुकीपूर्वी नेताजींनी उत्तर प्रदेश सपाची कमान मुलगा अखिलेश यादव यांच्याकडे सोपवली. २०१२ च्या विधानसभा निवडणुकीत सपाच्या बाजूने अनपेक्षित निकाल लागले. नेताजींनी राज्याच्या मुख्यमंत्रिपदाची खुर्ची पुत्र अखिलेश यांच्याकडे सोपवली आणि समाजवादी पक्षात दुसऱ्या पिढीने दार ठोठावले.
