काम की बात : ईडी म्हणजे काय.. कसे चालते काम.. घ्या जाणून सविस्तर

मुंबई : सध्या महाराष्ट्रात (Maharashtra) राजकीय (Politics) क्षेत्रात सत्ताधारी व विरोधकांमध्ये ईडीच्या छाप्यांवरून आरोप-प्रत्यारोपांचे घमासान सुरु आहे. सर्वाधिक चर्चेत असलेली ईडी म्हणजे काय? काम कसे चालते. घेऊया जाणून. ईडी (ED) ही भारत सरकारच्या अर्थ मंत्रालयाच्या (Economics Department) महसूल (Revenue) विभागाच्या अंतर्गत असलेली एक विशेष आर्थिक तपास (Investigation) संस्था आहे. ईडीला अंमलबजावणी संचालनालय असेही म्हणतात. जी परदेशी मालमत्ता प्रकरण, मनी लाँड्रिंग, भारतातील बेशिस्त मालमत्तेची चौकशी करते.

ED ही एक प्रकारची तपास संस्था आहे जी भारत सरकारच्या वित्त मंत्रालयाच्या महसूल विभागांतर्गत काम करते. ईडी (अंमलबजावणी संचालनालय किंवा आर्थिक अंमलबजावणी महासंचालनालय) चे मुख्य काम परदेशी संबंधित मालमत्ता प्रकरण आणि भारतातील इतर प्रकारच्या मालमत्तेची चौकशी करणे आहे. ईडी अंतर्गत काम करणारे सर्व अधिकारी, त्यांची निवड आयएएस, आयपीएस इत्यादी पदांच्या आधारे निश्चित केली जाते. ही एक गुप्तचर संस्था आहे जी आपल्या देशातील आर्थिक संबंधित गुन्ह्यांवर लक्ष ठेवते, मनी लॉन्ड्रिंग प्रकरणांचा तपास करते. आर्थिक गडबड झाल्यास या प्रकरणाचा योग्य तपास करणे ही ईडीची जबाबदारी आहे. ईडीला कायद्याची आर्थिक अंमलबजावणी करण्याचा अधिकारही आहे.

• Share Market Info : शेअर बाजारात गुंतवणुकीसाठी महत्वाचे आहेत हे १० गुण; वाचा महत्वाची माहिती
• Kharediwala फॉर एव्हरीवन..! होय, आता आम्ही घेऊन आलोय आलेय इंडियन ईकॉमर्स..!
• ऐकावे ते नवलच.. LIC कडील हजारो कोटी रुपयांना दावेदारच नाही.. जाणून घ्या काय आहे प्रकार

ED ची स्थापना 1 मे 1956 रोजी झाली. सध्या ED FEMA 1973 आणि FEMA 1999 अंतर्गत काम करते. ईडीची मुंबई, चेन्नई, चंदीगड, कोलकाता आणि दिल्ली येथे पाच मुख्य कार्यालये आहेत. FEMA 1 जून 2000 रोजी लागू करण्यात आली. काही काळानंतर FEMA संबंधित सर्व बाबी ED च्या अखत्यारीत आणण्यात आल्या. सध्या ED FERA 1973 आणि FEMA 1999 शी व्यवहार करते.

अंमलबजावणी संचालनालयाला FEMA 1973 आणि FEMA 1999 कायद्यांतर्गत भारत सरकारच्या सर्व आर्थिक तपासण्या करण्याचा अधिकार देण्यात आला आहे. याशिवाय सरकारने ईडीला परकीय चलन कायद्यांतर्गत होणाऱ्या उल्लंघनांवर कारवाई करण्याचे पूर्ण स्वातंत्र्य दिले आहे. ईडीला सरकारकडून इतर काही अधिकारही मिळाले आहेत. ईडीला परदेशातील कोणत्याही मालमत्तेवर कारवाई करून प्रतिबंध करण्याचा अधिकार आहे. मनी लाँड्रिंगच्या आरोपाखाली सापडलेल्यांविरुद्ध जप्ती, अटक आणि शोध घेण्याचा अधिकार ED ला आहे.

देशात बेकायदेशीर काम करत आर्थिकदृष्ट्या त्याच्यावर कारवाई करण्याचे अधिकार ईडीला मिळाले आहेत.
FEMA च्या तरतुदींच्या संशयास्पद उल्लंघनाची चौकशी करणे हे त्याचे मुख्य कार्य आहे. याशिवाय, ईडीची अनेक प्रमुख कार्ये आहेत, जिथे व्यवहारांशी संबंधित प्रकरणांची तपासणी करणे, परकीय चलनाशी संबंधित प्रकरणे हे देखील ईडीचे मुख्य काम मानले जाते. ED ची 10 विभागीय कार्यालये आहेत.  प्रत्येकी एक उपसंचालक आणि 11 उपप्रादेशिक कार्यालये आहेत. निर्यातीच्या उत्पत्तीचा अतिरेक आणि आयात मूल्यालात घोळ.  अशा प्रकारची कृती जर एखाद्या व्यक्तीकडून होत असेल, तर ईडी (अंमलबजावणी संचालनालय) त्याची चौकशी करून कारवाई करते. हवाला व्यवहार : व्यवहाराच्या मालमत्तेची तपासणी करताना ईडीच्या चौकशीनंतर व्यक्तीच्या व्यवहाराची तपासणी केली जाते.

परदेशात मालमत्तेची खरेदी : तुम्ही परदेशात कोणत्याही प्रकारची मालमत्ता विकत घेतल्यास ईडी (अंमलबजावणी संचालनालय) त्याचीही चौकशी करते. प्रचंड प्रमाणात परकीय चलनाचा ताबा : कोणी मोठ्या प्रमाणात विदेशी चलन जप्त करून ठेवले असेल, तर त्याचीही ईडीकडून चौकशी केली जाते. परकीय चलनाचा अवैध व्यापार : परकीय चलनाचा बेकायदेशीर व्यापार सुरू असेल तर ईडी त्या संदर्भातही चौकशी करते. मालमत्ता जप्त करणे : ED ला FEMA च्या उल्लेखांतर्गत दोषी आढळलेल्यांची मालमत्ता जप्त करण्याचा अधिकार देखील आहे.