Karnataka Elections : कर्नाटक (Karnataka Elections) हे दक्षिणेतील एकमेव राज्य हे नेहमीच भाजपसाठी प्रयोगशाळा राहिले आहे. कर्नाटकचा इतिहास पाहिला तर 38 वर्षात एकाही सत्ताधारी पक्षाने येथे सत्ता राखलेली नाही हे लक्षात येते. अशा स्थितीत कर्नाटकातील सत्ता टिकवणे हे यावेळचे भाजपसमोरील सर्वात मोठे आव्हान आहे.
कर्नाटकातील निवडणूक प्रचार संपायला पाच दिवस उरले आहेत. निवडणुकीपूर्वी अनेक ओपिनियन पोलमध्ये भाजपसाठी चांगली बातमी नाही. अनेक ओपिनियन पोल आणि सर्व्हेमध्ये काँग्रेस बहुमताकडे वाटचाल करण्याचे संकेत मिळत आहेत. अर्थात हे जमिनीवरच्या वास्तविक परिस्थितीचे सर्वात अचूक चित्र असू शकत नाही.
कारण, मागील निवडणुकांमधील अनेक उदाहरणे दाखवून देतात की अंतिम निकाल बदलतात. मतदार जोडणी आणि बूथ मॅनेजमेंटमध्ये भाजप अनेकदा काँग्रेसपेक्षा सरस असल्याचे सिद्ध झाले आहे. यासोबतच भाजपला निवडणुकीच्या रिंगणात तिसऱ्या छोट्या पक्षासोबत लढण्याचा फायदा अनेकदा होतो. विशेषत: कर्नाटकात काँग्रेससमोर मतदारसंघाच्या पातळीवरील मतदानाचा वाटा जागांमध्ये बदलण्याचे आव्हान आहे. त्यासाठी गेल्या निवडणुकीतही पक्षाला संघर्ष करावा लागला होता.
कर्नाटकच्या राजकीय इतिहासावर नजर टाकली तर एकही मुख्यमंत्री कर्नाटकात सत्ता राखू शकलेला नाही हे लक्षात येते. त्यामुळे भाजपसमोर अडचणी निर्माण होऊ शकतात. यानंतरही उत्तर प्रदेश आणि उत्तराखंडसारख्या राज्यात भाजप पुन्हा सत्तेवर आला हे लक्षात ठेवायला हवे. पक्षाने त्रिपुरा आणि गोवा या दोन्ही ठिकाणी स्पष्ट बहुमत मिळवले, जिथे निवडणूककर्त्यांनी चुरशीच्या लढतीचा अंदाज वर्तवला होता. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी (PM Narendra Modi) स्वतः कर्नाटकात ‘बहुमतापेक्षा कमी नाही’ या मोहिमेवर आहेत. निवडणूक प्रचाराच्या शेवटच्या दिवसांमध्ये पंतप्रधान राज्यात रॅली आणि रोड शो करत आहेत.
या निवडणुकीत काही घटक असे आहेत जे भाजपसाठी नक्कीच फायदेशीर ठरू शकतात.
मोदी फॅक्टर
कोणतीही निवडणूक लढण्यासाठी आणि जिंकण्यासाठी भाजपला सर्वात मोठा आधार म्हणजे ‘पंतप्रधान नरेंद्र मोदी’. गेल्या दोन आठवड्यांत पंतप्रधानांनी राज्यात आपला निवडणूक प्रचार वाढवला आहे. मतदारांशी जोडण्याचा त्यांचा प्रयत्न आहे. त्यांनी “डबल इंजिन सरकार” साठी मतदान करण्याचे आवाहन केले. पंतप्रधान मोदींचा प्रचार तीव्र केल्यानंतर तिकीट न मिळाल्याच्या नाराज नेत्यांच्या तक्रारींकडेही लक्ष वेधण्यात आले आहे. आता शुक्रवार ते रविवारपर्यंत पंतप्रधान मोदी राज्यात प्रचार करतील.
विविध ठिकाणी सभांना संबोधित करतील आणि बेल्लारी, शिवमोग्गा, बदामी, नंजनगुड या महत्त्वाच्या जिल्ह्यांना कव्हर करतील. राजकीय तज्ज्ञांनी सांगितले की मोदी फॅक्टर कर्नाटकातील मतदारांवर प्रभाव टाकण्यासाठी ओळखला जातो. त्यामुळे भाजपाच्या मतांच्या टक्केवारीत वाढ झाली आहे. पंतप्रधानांनी अलीकडेच जवळजवळ 53 हजार बूथ कार्यकर्त्यांना संबोधित केले आणि त्यांना राज्यासाठी त्यांचे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी भागीदार होण्यास सांगितले.
जागा विरुद्ध व्होट शेअर
कर्नाटक हे असे राज्य आहे जिथे पक्षांची मतांची टक्केवारी नेहमीच कमी राहिली आहे. निवडणूक निकालांमध्ये लोकसंख्या महत्त्वाची भूमिका बजावते. काँग्रेसच्या तुलनेत भाजपला बहुतेक वेळा कमी मताधिक्य असते. तथापि, 1989 पासून राज्यात भाजपाच्या मतांची टक्केवारी आणि मतांची संख्या सातत्याने वाढत आहे. हे दर्शविते की पक्ष कर्नाटकमध्ये आपला मतसंख्या वाढवत आहे.
भाजपाचे सीट शेअर-व्होट शेअरचे प्रमाण खूप चांगले आहे. केवळ 2013 ची आकडेवारी याला अपवाद आहे. अगदी कमी मतांसह JD(S) कडे प्रमाणात जास्त जागा आहेत. कारण जेडीएसचे मूळ मत जुन्या म्हैसूरच्या विशिष्ट भागात केंद्रित आहे.
जात गणना
निवडणुकीच्या तिकीट वाटपात भाजपने जातीला केंद्रस्थानी ठेवले आहे. काँग्रेसचे अध्यक्ष मल्लिकार्जुन खर्गे यांची उपस्थिती आणि अनुसूचित जमाती (एसटी) समुदायांमधील काही असंतोष यामुळे राज्यातील दोन एससी (लेफ्ट) आणि एससी (राइट) यांच्यात मतभेदांची भीती होती. मात्र, राज्य सरकारने जाहीर केलेल्या अंतर्गत आरक्षणामुळे भाजपला फायदा होण्याची शक्यता आहे.
याशिवाय लिंगायत समाजाचे मताधिक्य मजबूत करण्यासाठी पक्षाने बरेच प्रयत्न केले आहेत. यासोबतच केंद्रीय नेतृत्वाने बीएस येडियुरप्पा (B. S. Yediyurappa) यांची पक्षाच्या संसदीय मंडळाचे सदस्य म्हणून नियुक्ती केली. त्याचबरोबर लिंगायत आणि वोक्कलिगा समाजासाठी नवीन आरक्षण धोरण आणले.
येडियुरप्पा हे राज्यातील एकमेव प्रमुख भाजप नेते आहेत जे राज्यात दौरे करत आहेत आणि लोकांना पक्षाला मतदान करण्याचे आवाहन करत आहेत. त्यांनी गेल्या तीन आठवड्यांत 18 जिल्ह्यांतील 40 विधानसभा मतदारसंघांना भेटी दिल्या आहेत, तर त्यांचा मुलगा बी. एस. विजयेंद्र यांनी प्रचार संपण्यापूर्वी किमान 25 जागांना भेट देण्याचे लक्ष्य ठेवले आहे. विजयेंद्र शिकारीपुरा येथून निवडणूक लढत आहेत.
भाजपाच्या रणनीतीकारांना याची जाणीव आहे की पक्षाला राज्य विधानसभेत स्वबळावर पूर्ण बहुमत मिळालेले नाही, परंतु त्यांचा असा विश्वास आहे की 2013 मध्ये पक्ष सर्वात वाईट परिस्थितीत होता. त्यावेळी येडियुरप्पा यांनी पक्ष सोडला आणि स्वतःचा पक्ष काढला होता. त्यावेळी ते एकत्र लढले असते तर 92 जागा जिंकता आल्या असत्या.
जुन्या म्हैसूरू प्रदेशात भाजपाचा विस्तार आणि मतदारांशी असलेले पक्षाचे कनेक्शन चांगले निकाल देऊ शकतात.
मतदानाचे व्यवस्थापन
केंद्राच्या राजकारणात सक्रिय असलेल्या भाजप नेत्यांना कर्नाटकात निवडणुकीसंदर्भात विशेष जबाबदाऱ्या देण्यात आल्या आहेत. यामध्ये भाजपसाठी अवघड समजल्या जाणाऱ्या जागांवर तळ ठोकून बसलेल्या अनेक खासदारांचा समावेश आहे. पक्षाचे बंगळुरूवर जास्त लक्ष आहे. येथे एकूण 28 जागा आहेत. 18 जागा असलेले बेळगावीही महत्त्वाचे आहे.
पीएम मोदींशिवाय गृहमंत्री अमित शहाही प्रचारात व्यस्त आहेत. शहा यांनी जुन्या म्हैसूरूमधून प्रचाराला सुरुवात केली. गेल्या 70 दिवसांत त्यांनी 20 वेळा कर्नाटकला भेट दिली आहे. अमित शहा यांचे बहुतांश कार्यक्रम आणि सभा उत्तर कर्नाटक आणि उत्तर-मध्य कर्नाटकातील भागात झाल्या आहेत, जिथे पक्षासाठी संघर्ष कठीण मानला जातो.
उत्तर आणि उत्तर-मध्य जिल्ह्यांतील बिदर, गुलबर्गा, यादगीर, रायचूर, बेल्लारी, दावणगेरे, कोप्पल, विजापूर, बागलकोट, हावेरी, गदग आणि धारवाडचे निकाल निर्णायक ठरू शकतील, असे भाजपला वाटते.
या जिल्ह्यांतील काँग्रेसबाबत पक्षाने विशेष काउंटर प्लॅन तयार केला आहे.
बजरंग दल आणि हिंदुत्वाचा मुद्दा
राज्यात हिंदुत्वाला आपल्या काही मर्यादा आहेत हे भाजपला चांगल्या प्रकारे माहिती आहे. त्यामुळे भाजपने वेगळ्या समीकरणांचाही विचार केला आहे. मात्र त्यात काँग्रेसने बजरंग दलावर बंदी घालण्याचे आश्वासन घोषणापत्रात दिल्याने भाजपला आयतीच संधी मिळाली आहे. भाजप कार्यकर्ते यामुळे संतप्त झाले आहेत. पंतप्रधान मोदी यांनीही कर्नाटकातील एका जाहीर सभेत हा मुद्दा उपस्थित करत काँग्रेसवर जोरदार प्रहार केला होता.
