China : रशियाने युक्रेनवर केलेल्या हल्ल्यानंतर (Russia Ukraine War) युरोपीय संघाने रशियाकडून गॅस पुरवठ्यावर (European Union Ban Gas Supply From Russia) बंदी घातली आहे. तथापि, आतील गोष्ट अशी आहे की युरोपियन युनियनला अजूनही रशियाकडूनच गॅस पुरवठा होत आहे. बदल इतकाच झाला आहे की आता तो चीनच्या (China) माध्यमातून पोहोचत आहे. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, रशिया, युरोपियन युनियनला आपला गॅस विकण्यात अयशस्वी ठरलेला रशिया आता चीनला माध्यम बनवत आहे. अशाप्रकारे त्याचा गॅस पुरवठाही खंडित होत नसल्याने तो नफाही मिळवत आहे. त्याचवेळी चीन मधल्यामध्ये सौदेबाजी करून कमाई करत आहे. कदाचित त्यामुळेच रशिया-चीन गॅस पाइपलाइनची (Russia China Gas Pipeline Project) योजनाही नवीन रूप धारण करत आहे. एक प्रकारे दोन देशांच्या भांडणात चीन मात्र मालामाल होत आहे असेच म्हणावे लागेल.
तसे, रशियन ऊर्जा मंत्री अलेक्झांडर नोवाक यांनी या वर्षाच्या सुरुवातीला खराब झालेले नॉर्ड स्ट्रीम 2 गॅस जोडणी बदलण्याबद्दल स्पष्ट केले. रशियाकडून चीनला नैसर्गिक वायूचा पुरवठा डिसेंबर 2019 मध्ये सुरू झाला. रशियन गॅस कंपनी गॅझप्रॉम आणि चीनची नॅशनल पेट्रोलियम कॉर्पोरेशन यांच्यात 2014 मध्ये $400 अब्ज डॉलरच्या करारानुसार पुरवठा सुरू झाला. हा करार 30 वर्षांसाठी करण्यात आला असून रशियाने चीनला 10 अब्ज घनमीटर नैसर्गिक वायूचा पुरवठा केला आहे. रशियाचा हा वायू ईशान्य चीनमधील हिलांगजांग प्रांत, बीजिंग आणि टियांजिनमध्ये वापरण्यात आला आहे.
आता चीन आणि रशिया नवीन गॅस पाइपलाइन पूर्ण करण्याच्या मार्गावर आहेत. याद्वारे सायबेरियातून शांघायला गॅसचा पुरवठा केला जाणार आहे. रशियन बाजूने, या पाइपलाइनला सायबेरियाची शक्ती म्हटले जात आहे. 3000 किमी लांबीची पाइपलाइन पूर्व सायबेरियापासून पूर्व चीनमधील शांघायपर्यंत असणार आहे. त्याची प्रारंभिक चाचणी 25 ऑक्टोबर रोजी होईल, ज्यामध्ये दबाव चाचणी केली जाईल. ही पाइपलाइन चीनच्या पूर्व किनाऱ्यावरून राजधानी बीजिंग आणि त्यानंतर शांघायपर्यंत जाईल. चिनी राज्य माध्यमांनुसार, त्याचा मध्यम टप्पा डिसेंबर 2020 मध्ये सुरू झाला, तर अंतिम दक्षिण भाग 2025 मध्ये गॅस वितरण सुरू करेल.
गॅझप्रॉम आणि चीनच्या नॅशनल पेट्रोलियम कॉर्पोरेशनने 2014 मध्ये गॅस पुरवठ्याबाबत करार केला तेव्हा 2022 मध्ये त्याचे भविष्य काय असेल याची कोणीही कल्पना केली नव्हती. आज रशिया युक्रेनबरोबरच्या युद्धामुळे युरोपियन युनियन आणि मित्र राष्ट्रांशी नैसर्गिक वायू वितरण करार गमावण्याच्या मार्गावर आहे. असे झाल्यास रशियाच्या दोन तृतीयांश गॅस व्यवहारावर परिणाम होईल. दुसरीकडे, ऊर्जा स्त्रोतांबाबत चीनही दुसरीकडे पाहत आहे. दुसरीकडे, रशिया-युक्रेन युद्धानंतर 2019 पासून चालू असलेल्या गॅस पुरवठ्याचे (Gas Supply) प्रमाण वाढले आहे. अशा स्थितीत रशियाच्या कमकुवतपणाचा फायदा उठवण्याची चीनची रणनीती असल्याचे दिसते. चीनकडे तुर्कमेनिस्तानसारख्या अन्य पुरवठादारांकडून नैसर्गिक वायू आयात करण्याचा पर्यायही आहे.
दुसरी पाइपलाइन बांधण्यासाठी चीन आणि रशियामध्ये चर्चा सुरू आहे. ते मंगोलियातून (Mangolia) जाणे आणि नैसर्गिक वायूच्या वाहतुकीचा वेळ आणि खर्च कमी करणे अपेक्षित आहे. पॉवर ऑफ सायबेरिया-1 पूर्व चीनमधून जात असताना, नवीन पाइपलाइन मंगोलियातून जाणे अपेक्षित आहे. दरवर्षी 50 अब्ज घनमीटर गॅसचा पुरवठा करेल. ते पॉवर ऑफ सायबेरिया-2 म्हणून ओळखले जाईल. त्याच्या बांधकामाची तयारी 2024 च्या उत्तरार्धात किंवा 2025 च्या सुरुवातीला केली जाऊ शकते आणि ती 2030 पर्यंत पूर्ण होण्याचा अंदाज आहे.
गॅझप्रॉम आणि चायना नॅशनल पेट्रोलियम कॉर्पोरेशनने एकमेकांना रुबेल आणि युआनमध्ये पैसे देण्याचा करार केला आहे. अमेरिकन डॉलर आणि युरोवरील अवलंबित्व कमी करण्याचा यामागचा हेतू आहे. गॅझप्रॉमचे सीईओ अॅलेक्सी मिलर यांनी एका निवेदनात म्हटले आहे की दोन्ही देशांसाठी हा फायदेशीर, वेळेवर, विश्वासार्ह आणि व्यावहारिक उपाय असेल.
मिळालेल्या माहितीनुसार, चीनच्या एलएनजी निर्यातीमुळे (LNG Export From China) युरोपातील गॅस स्टोरेज सध्या 80 टक्क्यांपर्यंत भरले आहे. चीन आणि चीनी एलएनजी कंपन्यांच्या निर्यात डेटावरून असे दिसून येते की रशियाचा युरोपियन युनियनला पुरवठा खंडित झाल्यानंतर त्यात वाढ झाली आहे. अहवालानुसार युरोपियन युनियनच्या 7 टक्के गॅस चीनमधून आयात केला जातो. यामुळे चीन रशियाकडून गॅस घेऊन युरोपीय संघाला विकत आहे का, असा प्रश्न निर्माण होतो. असेच सुरू राहिल्यास रशिया चीनला आणखी गॅसचा पुरवठा करू शकेल. अशा स्थितीत एकीकडे रशियाची गॅस निर्यातही सुरू राहील आणि चीन पुन्हा विक्री करून नफा कमवत राहील. या परिस्थितीचा फायदा रशिया अशा प्रकारे घेऊ शकतो, असे राजनैतिक तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. तथापि, हे किती काळ टिकेल हे सांगणे कठीण आहे कारण युरोपीय देशांकडे आणखीही काही देशांचे पर्याय आहेत.
- Read : China : बाब्बो.. चीनमध्ये आलेय मोठेच संकट; सरकारने तातडीने दिला ‘हा’ धोक्याचा इशारा
- Russia Ukraine War : आता युक्रेन देणार रशियाला झटका; अमेरिकेच्या मदतीने करतोय ‘हे’ काम
- Taliban : तालिबानी भडकले..! थेट संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेलाच धमकावले; पहा, काय घडले
- India : रशियामुळे भारताचा अब्जावधींचा फायदा.. पहा, मित्र देश रशियाने काय केली मदत ?
